Con đường đạt Net-Zero trong Nông nghiệp: Chiến lược Toàn cầu và Khu vực

Mở đầu

Nông nghiệp có tác động đáng kể đến biến đổi khí hậu, chủ yếu do phát thải khí nhà kính lớn như metan và oxit nitơ. Mục tiêu toàn cầu đạt được mức phát thải ròng bằng không – cân bằng giữa khí nhà kính phát thải và khí nhà kính bị loại bỏ – đặt ra một thách thức quan trọng cho ngành này. Bài viết này đi sâu vào phân tích phát thải từ nông nghiệp trên toàn thế giới, đặc biệt nhấn mạnh đến khu vực Đông Nam Á, những khu vực có vai trò quan trọng đối với nông nghiệp toàn cầu. Bài viết sẽ đánh giá tiến độ giảm phát thải và nêu bật các chiến lược thành công từ châu Á, cung cấp những hiểu biết cần thiết cho doanh nghiệp và các bên liên quan trong nông nghiệp để điều chỉnh thực hành phù hợp với sự bền vững về môi trường.

Tổng quan Thống kê về Phát thải Nông nghiệp Toàn cầu và Khu vực

Trong thập kỷ qua, ngành nông nghiệp toàn cầu đã chứng kiến sự gia tăng liên tục về phát thải khí nhà kính (KNK), cho thấy tác động ngày càng lớn đến môi trường. Xu hướng này, được phản ánh qua hàng triệu tấn khí CO2 tương đương, nhấn mạnh sự cần thiết của các chiến lược giảm phát thải tập trung trong nông nghiệp. Các KNK chính từ ngành này là metan, phát thải chủ yếu qua quá trình tiêu hóa của gia súc, và oxit nitơ, phát thải chủ yếu từ việc sử dụng phân bón tổng hợp và hữu cơ.

Vai trò của nông nghiệp trong phát thải toàn cầu rất quan trọng. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO), nông nghiệp chiếm khoảng một phần tư tổng lượng phát thải GHG toàn cầu, so với các ngành chính khác như năng lượng, công nghiệp và giao thông vận tải. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết phát thải từ nông nghiệp trong các nỗ lực chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

Ở châu Á, phát thải từ nông nghiệp phản ánh xu hướng gia tăng toàn cầu, với khu vực này liên tục cho thấy mức phát thải cao do các hoạt động nông nghiệp rộng rãi, so với các khu vực khác trên thế giới. Sự phát triển của ngành này tại các khu vực này, đóng vai trò quan trọng cho nền kinh tế và an ninh lương thực, mang lại những thách thức môi trường đáng kể. Các phương thức canh tác đa dạng ở châu Á, từ canh tác quy mô nhỏ đến nông nghiệp thương mại quy mô lớn, đòi hỏi các cách tiếp cận riêng biệt để quản lý phát thải hiệu quả. Hiểu rõ các cảnh quan canh tác đa dạng và bối cảnh kinh tế xã hội là điều cần thiết trong việc xây dựng các chiến lược giảm phát thải KNK tại các khu vực này.

Tác động của Thiên tai và Biến đổi Khí hậu đến Nông nghiệp

Thiên tai đã ảnh hưởng đáng kể đến nông nghiệp, đặc biệt là ở châu Á, gây ra những tổn thất tài chính và sản xuất đáng kể. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO), từ năm 1991 đến năm 2021, thiên tai toàn cầu đã gây ra khoảng 3,8 nghìn tỷ USD tổn thất sản xuất trong cây trồng và vật nuôi. Tại các khu vực như châu Á, nơi nông nghiệp là nguồn sinh kế chính, các thiên tai như lũ lụt, hạn hán và bão đã gây ra thiệt hại lớn đối với cây trồng và vật nuôi, làm trầm trọng thêm các thách thức kinh tế và đe dọa an ninh lương thực.

Mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu và tính dễ bị tổn thương của nông nghiệp ngày càng trở nên quan trọng. Biến đổi khí hậu làm gia tăng mức độ nghiêm trọng và tần suất của thiên tai, càng đe dọa một ngành vốn đã dễ bị tổn thương. Xu hướng này đòi hỏi sự áp dụng các thực hành nông nghiệp bền vững và chống chịu. Các chiến lược như đa dạng hóa cây trồng, cải thiện quản lý nước và sử dụng các công nghệ chống chịu khí hậu là cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực của các thay đổi môi trường này, đảm bảo tính bền vững và ổn định kinh tế của các khu vực phụ thuộc vào nông nghiệp.

Giảm Phát thải Nông nghiệp: Xu hướng Toàn cầu và Sáng kiến Khu vực

Trong bối cảnh giảm phát thải từ nông nghiệp, các ngành cụ thể như canh tác lúa, canh tác cây công nghiệp, chăn nuôi và sản xuất sữa đều có những đóng góp riêng biệt vào phát thải khí nhà kính và cần các sáng kiến phù hợp để giải quyết hiệu quả.

Canh tác lúa, một nguồn phát thải metan quan trọng do ruộng lúa ngập nước, đang được nhắm đến để giảm phát thải thông qua các sáng kiến như phương pháp luận mới của Gold Standard. Tại Việt Nam, dự án “Bón phân đúng cách”, được hỗ trợ bởi khoản tài trợ 4,4 triệu USD, nhằm hiện đại hóa canh tác lúa và giảm phát thải bằng cách thúc đẩy sử dụng phân bón thông minh hơn. Tương tự, canh tác cây công nghiệp góp phần vào phát thải chủ yếu thông qua thay đổi sử dụng đất và sử dụng hóa chất, đòi hỏi các thực hành bền vững như giảm phá rừng và canh tác hữu cơ. Chăn nuôi, một nguồn phát thải lớn khác, đang được giải quyết thông qua cải thiện hiệu quả sử dụng tài nguyên, quản lý chăn thả tốt hơn, và tích hợp vào nền kinh tế tuần hoàn, phù hợp với các cam kết Đóng góp Quốc gia tự quyết (NDCs). Tương tự, phát thải từ sản xuất sữa đang được giải quyết thông qua các biện pháp như nâng cao hiệu quả thức ăn, sử dụng các chất phụ gia giảm metan, và thực hiện các biện pháp quản lý chất thải hiệu quả.

Tại châu Á và Đông Nam Á, nơi nông nghiệp là nền tảng của nhiều nền kinh tế, các nỗ lực khu vực phù hợp với các sáng kiến toàn cầu như Thỏa thuận Paris và Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Chính phủ tại các khu vực này đang thực hiện các chính sách và tham gia vào các hợp tác quốc tế để giải quyết phát thải từ nông nghiệp, với các tổ chức như ASEAN tiên phong trong các chương trình tập trung vào nông nghiệp bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Hơn nữa, đổi mới công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được mức phát thải ròng bằng không trong nông nghiệp. Các tiến bộ trong canh tác chính xác và việc sử dụng các công nghệ hiện đại như hình ảnh vệ tinh và AI nâng cao quản lý tài nguyên, giảm phát thải, và cho phép đưa ra các quyết định sáng suốt hơn cho các thực hành nông nghiệp bền vững. Những đổi mới này rất quan trọng để đảm bảo tính bền vững lâu dài của các hệ thống nông nghiệp trước sự biến đổi khí hậu.

Mục tiêu kinh doanh

Phát triển một hệ thống kiểm kê KNK là một công việc quan trọng đối với các doanh nghiệp, đòi hỏi các mục tiêu rõ ràng để quản lý phát thải KNK hiệu quả. Để đạt được điều này, các doanh nghiệp cần hiểu rõ cách kiểm kê có thể giúp họ đạt được những mục tiêu này.

Thông thường, các doanh nghiệp nhắm đến các kiểm kê KNK phục vụ nhiều mục đích, bao gồm theo dõi và giảm tác động KNK, đặt mục tiêu giảm, hiểu rõ các rủi ro vận hành và uy tín, và báo cáo cho các bên liên quan và cơ quan chính phủ. Nhiều doanh nghiệp thực phẩm nông nghiệp, trong số 4.535 doanh nghiệp tham gia SBTi, đang lập bản đồ phát thải Scope 3 và đặt mục tiêu ròng bằng không dựa trên khoa học. Trong số đó, 176 doanh nghiệp đã cam kết đạt được mức phát thải ròng bằng không, với doanh thu hàng năm kết hợp gần 500 tỷ USD. Họ đang giảm phát thải GHG bằng cách xác định các điểm nóng phát thải và thực hiện các biện pháp như tránh và trung hòa carbon trong chuỗi cung ứng của họ. Bảng dưới đây nêu bật các cam kết ròng bằng không và các lĩnh vực tập trung của một số doanh nghiệp.

Doanh nghiệp	Cam kết Net-zero	Lĩnh vực tập trung
Nestle – Trồng trọt/Chăn nuôi	– Net-zero vào năm 2050. – Cam kết giảm phát thải 20% vào năm 2025 từ năm cơ sở 2018, 50% vào năm 2030 và đạt mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050.	Tập trung vào nông nghiệp tái tạo, giảm phát thải và áp dụng bao bì bền vững, với các thí điểm giảm phát thải từ tiêu hóa nội sinh và phân bón.
PepsiCo – Rau củ và trái cây	– Net-zero vào năm 2040. – Cam kết giảm tuyệt đối phát thải KNK trong hoạt động trực tiếp 75% vào năm 2030, giảm 40% phát thải Scope 3 vào năm 2030.	Ưu tiên canh tác bền vững, các dự án chống chịu khí hậu, năng lượng tái tạo cho nhà cung cấp, bao bì bền vững, và đầu tư vào xe tải điện.
Mondelez International – Ca cao, Sữa	– Net-zero vào năm 2050. – Cam kết 100% nguồn cung ca cao có trách nhiệm và 100% bao bì có thể tái chế vào năm 2025.	Ưu tiên thực hành bền vững từ nguồn cung đến hậu cần, thúc đẩy nông nghiệp tái tạo thông qua chương trình Cocoa Life.
Unilever – Trồng trọt, Chăn nuôi & Sữa	– Net-zero vào năm 2039. – Không phá rừng vào năm 2023 đối với dầu cọ, trà, đậu nành, ca cao, và giấy & bìa. – Không phát thải KNK từ hoạt động và cam kết giảm một nửa dấu chân khí nhà kính của các sản phẩm trong chuỗi giá trị vào năm 2030 từ năm cơ sở 2010.	Tập trung vào phục hồi cảnh quan, trồng rừng, thu giữ carbon, bao bì bền vững, hậu cần xanh, bảo vệ động vật hoang dã, và bảo tồn nước.
Fresh Delmonte – Trái cây và rau củ, cà phê, ca cao	– Net-zero vào năm 2050. – Giảm 12,3% phát thải Scope 3 so với mức năm 2020 vào năm 2030.	Tập trung vào thúc đẩy nông nghiệp tái tạo, quản lý lãng phí thực phẩm, cải thiện hiệu quả sử dụng nước, và áp dụng bao bì bền vững.

Hiểu rõ lợi ích kinh tế và môi trường của việc quản lý phát thải có thể nâng cao cơ hội thị trường và hướng dẫn các quyết định đầu tư, đồng thời cải thiện danh tiếng và trách nhiệm thông qua việc công khai. Do đó, việc thiết kế quá trình kiểm kê để phục vụ cho nhiều người dùng và mục đích từ đầu là điều cần thiết để đạt được những mục tiêu kinh doanh này một cách hiệu quả.

Kết luận

Khám phá phát thải trong ngành nông nghiệp và cuộc tìm kiếm net-zero toàn cầu tiết lộ một ngành đóng vai trò then chốt đối với sức khỏe môi trường và sự bền vững. Xu hướng gia tăng phát thải khí nhà kính, đặc biệt là metan và oxit nitơ, từ các hoạt động nông nghiệp toàn cầu và tại các khu vực như châu Á, đòi hỏi các chiến lược giảm phát thải sáng tạo và cấp bách. Các nghiên cứu điển hình tại châu Á nêu bật các phương pháp thành công trong tưới tiêu bền vững, canh tác hữu cơ và quản lý chăn nuôi, cho thấy sự bền vững môi trường có thể kết hợp với năng suất nông nghiệp.

Các sáng kiến toàn cầu và khu vực, bao gồm Thỏa thuận Paris và các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc, cung cấp một khung quan trọng cho sự chuyển đổi này. Cũng quan trọng không kém là vai trò của các doanh nghiệp trong ngành nông nghiệp trong việc áp dụng các thực hành bền vững, năng lượng tái tạo và quản lý tài nguyên hiệu quả. Đạt được mức phát thải ròng bằng không trong nông nghiệp là một thách thức đa diện đòi hỏi nỗ lực hợp tác từ chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân, mang lại cơ hội duy nhất để thay đổi tác động môi trường của chúng ta và thúc đẩy một tương lai bền vững.

Tác giả chính

Hiếu Đinh
Founder, CEO
Email: hieu.dinh@nuoa.io

Ông Hiếu Đinh là một lãnh đạo doanh nghiệp cấp cao có kinh nghiệm trong nhiều lĩnh vực, bao gồm tư vấn chính sách phát triển, đầu tư vào nền kinh tế tuần hoàn và các hoạt động thích ứng BĐKH. Ông nhận bằng MBA tại INSEAD, ngôi trường nổi tiếng về kinh doanh bền vững và đổi mới sáng tạo. Ông tốt nghiệp loại giỏi cử nhân Kinh tế & Tài chính tại Đại học RMIT với học bổng toàn phần.

Đồng tác giả:
Linh Trần
Chuyên viên phân tích – Nuoa.io
Email: linh.tran@nuoa.io